روش ها و مهارت های تدریس در قرآن کریم

در زمینه تعلیم و تربیت می توان مهم ترین علت شکست نظریه های غربی را، مبتنی بودن آن ها بر نگاه های غیر الهی و گرایش های غیر آسمانی دانست. از جمله بزرگ ترین غفلت هایی که در زمینه تعلیم و تربیت در جامعه مسلمانان صورت گرفته است، عدم توجه کافی در بازشناسی حوزه های مختلف تعلیم و تربیت از جمله در زمینه روش و مهارت های تدریس با تکیه بر قرآن کریم بوده است. اگر چه در خصوص روش و مهارت های تدریس کارهای فراوانی از سوی دانشمندان صورت گرفته است؛ اما حاصل کار یا در نتیجه تحقیقات تجربی بوده و یا اگر از جانب دانشمندان مسلمان صورت گرفته براساس روایات انجام شده است. جنبه تمایز این نوشتار با تحقیقات صورت گرفته این است که روش ها و مهارت های تدریس با اقتباس از قرآن کریم و با توجه به اصول و مبانی انسان شناختی قرآنی انجام یافته است. در این پژوهش روش های تدریس بر اساس شاخص قرآنی در قالب دو دسته کلی روش های استدلالی و تجربی تقسیم شده اند. روش های استدلالی به دو بخش روش های عقلی- استدلالی و روانی- استدلالی و روش های تجربی به سه بخش روش های عملی، دیداری و شنیداری توضیح داده شده اند. بدین صورت که برای هر روش تدریس، علاوه بر تعریف علمی آن، با ذکر آیه یا آیاتی، مستند بودن آن روش به قرآن کریم بیان شده است. مهارت های معلمی نیز، بر اساس زمان تدریس و شخصیت معلم دسته بندی شده اند. مهارت های تدریس شامل مهارت های قبل، ضمن و بعد از تدریس و شخصیت معلم شامل مهارت های تخصصی، شناختی، اخلاقی و استفاده از امکانات و وسایل بیان شده اند و بدست آمده است که هر چند روش های تدریس قرآنی در مقایسه با روش های تعلیم و تربیت غربی تفاوت چندانی با هم ندارند؛ اما از نظر مبانی و اصول و همچنین از نظر مهارت های تدریس تفاوت های فراوانی با هم دارند.